Kanseri y’inkondo y’umura (Cervical cancer) ni imwe mu ndwara zibasira cyane abagore ku isi, by’umwihariko mu bihugu bikiri mu nzira y’amajyambere. Iyo ndwara ituruka ku mpinduka ziba mu turemangingo tw’inkondo y’umura, zishobora kuganisha ku kwiyongera kudasanzwe kw’uturemangingo, maze bigaviramo kanseri.
📍 Inkondo y’Umura ni iki?
Inkondo y’umura ni igice cyo hasi cy’umura (uterus) gifungura cyerekeza mu gitsina cy’umugore. Ni inzira ibonekamo igihe cyo kubyara ndetse ikaba n’umuyoboro w’amaraso y’ukwezi.

🧬 Inkomoko Nyamukuru ya Kanseri y’Inkondo y’Umura
1. Virus ya HPV (Human Papillomavirus)
HPV, by’umwihariko ubwoko bwa 16 na 18, niyo soko nyamukuru ya kanseri y’inkondo y’umura. Iyi virus yandurira mu mibonano mpuzabitsina, ndetse abarenga 90% by’abandura HPV ntibagira ibimenyetso, ariko ishobora gutuma uturemangingo two mu nkondo y’umura duhura n’impinduka.

🔬 Ubushakashatsi buvuga ko:
- HPV iboneka mu barenga 99% by’abagore bafite kanseri y’inkondo y’umura.
- Kwikingiza HPV mbere yo gutangira imibonano bigabanya cyane ibyago byo kuyandura no kurwara kanseri.
🧫 Izindi Mpamvu Zongera Ibyago
Nubwo HPV ari yo soko nyamukuru, hari ibindi bishobora kongera ibyago byo kurwara kanseri y’inkondo y’umura:
2. Kudapimisha inkondo y’umura kenshi (Pap smear)
Gupimwa hakiri kare bifasha kugaragaza impinduka zishobora kuvamo kanseri, bityo igafatirwa ku gihe.
3. Ubusambanyi bukabije (having many sexual partners)
Bivugwa ko kugira abafatanyabikorwa benshi mu mibonano mpuzabitsina byongera ibyago byo kwandura HPV.
4. Gucika intege k’ubudahangarwa bw’umubiri
Abantu bafite virusi itera SIDA (HIV) cyangwa abafite ubudahangarwa bw’umubiri buke, baba bafite ibyago byinshi.
5. Itangira ry’imibonano mpuzabitsina ku myaka mito
Kuyitangira hakiri kare bishobora gutuma inkondo y’umura yangirika byoroshye, bityo HPV ikinjira byoroshye.
6. Itabi n’ikoreshwa ryaryo
Abagore banywa itabi bafite ibyago byinshi byo kugira impinduka ziteza kanseri mu nkondo y’umura.
🔍 Uko Itangira n’Uko Igaragara
Kanseri y’inkondo y’umura itangira gahoro cyane, igaterwa n’impinduka mu turemangingo (pre-cancerous changes). Iyo zidakurikiranwe cyangwa ngo zivurwe, zishobora kwiyongera zikaba kanseri.
Mu ntangiriro, kanseri ntigaragaza ibimenyetso, ariko uko igenda izamuka, ishobora gutanga ibi bimenyetso:
Amaraso atunguranye mu gitsina (nko hagati y’igihe cy’imihango)
Kubabara mu gitsina cyangwa mu nda
Kunanirwa kwituma neza
Amaraso nyuma yo gukora imibonano mpuzabitsina
💉 Kwikingira no Kuyirinda
1. Gukingirwa HPV
Inkingo nka Gardasil na Cervarix zifasha kurinda HPV 16 na 18. Ni byiza kuzihabwa mbere y’uko umukobwa atangira imibonano mpuzabitsina (kuva ku myaka 9–14).
2. Gupimwa Inkondo y’Umura (Pap smear & VIA)
Gukora Pap test cyangwa VIA (Visual Inspection with Acetic Acid) bifasha kugaragaza impinduka hakiri kare.
3. Kwitwararika mu mibonano
Kugira umufatanyabikorwa umwe, kwambara agakingirizo, no kutihutira gutangira imibonano bifasha kugabanya ibyago.
🏥 Mu Rwanda: Uko Bimeze
Minisiteri y’Ubuzima (MINISANTE) ifatanyije n’inzego z’abafatanyabikorwa, yashyize imbaraga mu bikorwa byo:
Gutanga inkingo za HPV ku bakobwa.
Gukangurira abagore gupimwa hakiri kare.
Kwongerera ubushobozi ibigo nderabuzima mu gupima no kuvura iyi ndwara.
Umwanzuro
Kanseri y’inkondo y’umura ni indwara ishobora kwirindwa no kuvurwa neza iyo ivumbuwe kare. Inkingo za HPV, kwisuzumisha buri gihe, no kwirinda imico itera ibyago ni ingenzi mu kuyirwanya. Ubumenyi kuri iyi ndwara bugomba gukwirakwizwa cyane, cyane cyane mu bice bikennye by’isi, aho ikibasira benshi.